مازندران: آیینه عبرت گیلان | امیر هاشمی مقدم | بازتاب امروز
امیر هاشمی مقدم، دانش‌آموخته‌ی دکترای انسان‌شناسی و عضو بخش تحلیلی بازتاب امروز، در یادداشتی نوشت:
به تازگی هادی حق‌شناس، استاندار گیلان در آیین بزرگداشت روز شوراها که در رشت برگزار شد، درباره جلوگیری از ساخت و ساز غیرمجاز در این استان نکات مثبت و ارزشمندی بیان کرد. اما نکته نسنجیده دیگری هم گفت که در رسانه‌ها بازتاب بیشتری داشت: «اجازه نخواهیم داد کسی خارج از گیلان آمده و زمین برای ویلاسازی بگیرد». البته او در ادامه اشاره کرده که از سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی حمایت خواهد کرد. در این باره لازم است چند نکته یادآوری گردد.
ساخت ویلا در هر نقطه مجاز و مسکونی کشور توسط هر کسی که شناسنامه ایرانی داشته باشد، آزاد است و نه تنها استاندار، بلکه هیچ شخص دیگری نمی‌تواند از این کار جلوگیری کند. یک تبریزی می‌تواند در زاهدان، یک اهوازی در مشهد، یک بختیاری در اصفهان، یک بوشهری در رشت و… طبق قوانین رسمی و موجود کشور ویلا خرید و فروش کند یا بسازد. این اصولا جزو بدیهیات یک جامعه مدرن بر پایه دولت-ملت است.
بر پایه بقیه سخنان استاندار در این نشست، می‌توان چنین برداشت کرد که منظور او این است که بیشترین ویلاسازی‌ها در محدوده‌های غیرمسکونی و بیرون از طرح هادی روستاها، توسط غیربومیان انجام می‌شود. حتی اگر فرض کنیم این سخن درست و بر پایه آمار و ارقام باشد، بخش مهمی از واقعیت ناگفته مانده است: این بومی‌ها هستند که به حریم جنگل و کوه و رودخانه تجاوز کرده، زمین‌های بیرون از بافت را تصرف کرده و به غیربومی‌ها می‌فروشند. همین بومی‌ها هستند که زمین‌های کشاورزی را قطعه‌بندی کرده و زیر نام «زمین شهرکی» به غیربومی‌ها می‌فروشند و حتی شوربختانه در آگهی‌های تبلیغاتی‌شان با افتخار از عباراتی همچون «منطقه تهرانی‌نشین» یا «شهرک غیربومی» استفاده می‌کنند.
مجوزهایی که پس از ساخت این ویلاها به افراد غیربومی داده می‌شود نیز عموما توسط دستگاه‌ها و اداراتی است که کارمندان‌شان بومی و گیلانی‌اند.
نباید فراموش کرد که خود گیلانی‌ها هم دارند پا به پای غیربومی‌ها برای استفاده شخصی خودشان و در محدوده‌های بیرون از بافت مسکونی، ویلاسازی می‌کنند. اتفاقا در برخی مناطق این استان، میزان تجاوز به حریم زمین‌های منابع طبیعی یا کشاورزی توسط ویلاهای بومیان بسیار بیشتر از میزان تجاوز ویلاهای غیربومیان به حریم زمین‌های منابع طبیعی و کشاورزی است. بسیاری از ویلاهایی که در دل جنگل یا نوک کوه ساخته شده، متعلق به خود گیلانی‌هاست و نه غیربومیان.
گیلان اکنون یک الگوی ویلاسازی را در کنار خود دارد؛ استان مازندران چندین دهه در این زمینه از گیلان جلوتر است. بلایی که به‌واسطه ویلاسازی بر سر مازندران آمده، بی‌گمان جبران ناپذیر است. تقریبا دیگر هیچ نقطه بکری در مازندران باقی نمانده؛ هیچ جنگل و کوه و دره و رودخانه‌ای از ویلاسازی در امان نبوده؛ هیچ چشم‌انداز طبیعی سالمی از پنجره خانه‌های شهری دیده نمی‌شود؛ زمین‌های جنگلی و کشاورزی به‌طور روزانه دارند به نفع ساخت ویلاهای بدقواره عقب‌نشینی می‌کنند؛ معماری بومی مازندران تقریبا به‌طور کامل توسط نماهای نامتناسب رومی و… از بین رفته و…
تلخی داستان اینجاست که با اشباع شدن ظرفیت استان مازندران، بسیاری از گردشگران، متقاضیان ویلا در شمال و حتی شماری از مازندرانی‌های خسته از شلوغی بیش از حد این استان، به سوی گیلان کشیده شده‌اند. بنابراین گیلانی‌ها باید از وضعیت کنونی مازندران درس عبرت بگیرند و اجازه ندهند گیلان هم تبدیل به مازندران دوم شود.
با این توصیف‌ها، امید است جدیت استاندار گیلان برای پیشگیری از تبدیل زمین‌های کشاورزی و منابع طبیعی، پیش از تمرکز بر غیربومی‌ها، بر خود بومی‌ها به‌عنوان زمینه‌ساز این تخلفات توجه کند. در این راه و با توجه به دو دهه تجربه مطالعاتی نگارنده در زمینه آسیب‌های گردشگری در مازندران، پیشنهادهای زیر مطرح می‌شود:
- آموزش و آگاه‌سازی گیلانی‌ها (از طریق شبکه استانی صدا و سیما، رسانه‌های محلی، آموزش در مدارس و…) در زمینه پیامدهای تعرض به حریم منابع طبیعی، تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و استقبال از گردشگران انبوه بدون فراهم بودن زمینه‌های لازم.
- برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی در این زمینه برای اعضای شوراهای شهر و روستا، دهیاران، کارمندان شهرداری، اداره مسکن و شهرسازی، منابع طبیعی، محیط زیست و…
- تشویق اهالی به گزارش‌دهی ساخت و سازهای غیرمجاز.
- نصب تابلوهای هشدار تخریب و جریمه در مناطقی که بیشتر امکان ساخت و ساز غیرمجاز دارد.
- سرکشی مداوم ماموران شهرداری، منابع طبیعی و… به محیط‌هایی که بیشتر امکان ساخت و ساز غیرمجاز دارد.
- توجیه قضات دادگستری برای همکاری در صدور سریع حکم تخریب و جریمه برای سازه‌های ساخته‌شده غیرمجاز.
- سنجش و تعیین ظرفیت تحمل هر روستا (برای نمونه، هزار نفر یا دویست باب خانه) و ممنوعیت ساخت ویلا/خانه بیش از این ظرفیت.
- پیشگیری از نصب تابلوهای «روستای توریستی…» برای هر روستایی که دارای جاذبه است، پیش از ارزیابی پیامدهای محیط زیستی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی.
- شناسایی عرصه‌های طبیعی در معرض خطر و اعلام محدوده غیرمجاز برای ورود گردشگران.
- نصب تابلوی راهنمای طبیعت‌گردی در ورودی جنگل‌ها و منابع طبیعی مورد توجه گردشگران (رها نکردن زباله‌ها در طبیعت، قطع نکردن شاخه‌های درختان برای هیزم/ پایه قوری روی آتش/ سیخ کباب و…، همراه داشتن ذغال و استفاده نکردن از چوب‌های حتی ریخته‌شده کف جنگل به‌عنوان هیزم، روشن کردن آتش در مکان‌های مشخص یا دور از درختان و گیاهان، اطمینان از خاموشی آتش پیش از ترک جنگل، همراه نداشتن باندهای بزرگ موسیقی و بر هم زدن سکوت جنگل و…).
- نصب تابلوی راهنما در ورودی روستاهای مقصد گردشگری (لزوم احترام به فرهنگ بومی، داشتن پوشش مناسب، زیاد نکردن صدای موسیقی، زیر پا نگذاشتن هنجارهای فرهنگی و اجتماعی و…).
- برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران دفاتر مسافرتی و راهنمایان تور، در راستای توسعه گردشگری پایدار و پیشگیری از برگزاری تورهای گردشگری انبوه (به‌ویژه در مناطق حفاظت‌شده، در معرض آسیب و…)
- برخورد جدی با تورهای غیرمجاز (راهنمایان بدون مجوز، بی‌حرمتی به هنجارها و فرهنگ محلی، ورود به محدوده‌های غیرمجاز طبیعی و…).
- برگزاری دوره‌های آموزشی برای مهندسان طراح، نقشه‌کش، معمار، ناظر و… برای استفاده از طرح‌های بومی یا متناسب با فرهنگ و طبیعت گیلان و پیشگیری از توسعه طرح‌های غیرمرتبط عموما غربی.
- در نظر گرفتن تخفیف برای سازه‌های مرتبط با معماری بومی و افزایش تعرفه برای سازه‌های مرتبط با فرهنگ غربی.
- شناسایی و تشویق فعالان مروج فرهنگ بومی گیلان (از دفاتر مسافرتی و راهنمایان تور گرفته تا معماران، اعضای شورا، دهیاران، سمن‌ها و…).
- ساخت نرم‌افزارهای گردشگری استان و تشویق گردشگران و حتی بومیان به نصب آن در تلفن‌های همراه و توضیحات کامل درباره هر جاذبه طبیعی یا فرهنگی و شیوه‌های نگهداری از آن در حین سفر و…
انتهای پیام
