واکسن آلزایمر یک گام به واقعیت نزدیک شد

دانشمندان دانشگاه علوم سلامت نیومکزیکو موفق به توسعه یک واکسن تجربی برای مقابله با آلزایمر شده‌اند.

به گزارش تک‌‎ناک، این واکسن با هدف قرار دادن پروتئین مخرب Tau، پاسخ ایمنی قوی‌ را در حیوانات آزمایشگاهی ایجاد کرده و به مرحله آزمایش انسانی نزدیک شده است.

در مقاله‌ای که به‌ تازگی در Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association منتشر شده است، دکتر کیران باسکار، استاد گروه ژنتیک مولکولی و میکروبیولوژی دانشکده پزشکی UNM و تیم پژوهشی‌ او اعلام کردند که این واکسن نه‌تنها در موش‌ها، بلکه در پریمات‌های غیرانسانی نیز باعث تقویت سیستم ایمنی شده است. آنها اکنون در تلاش‌ هستند تا با جذب منابع مالی از سرمایه‌گذاران خطرپذیر و انجمن آلزایمر، فاز اول آزمایش انسانی را آغاز کنند.

پروتئین Tau به‌ طور طبیعی در مغز نقش تثبیت‌کننده ساختار نورون‌ها را ایفا می‌کند، اما زمانی که تحت فرایندی به نام فسفریلاسیون قرار می‌گیرد، تغییر شکل می‌دهد و به خارج از سلول‌های عصبی رانده می‌شود؛ پدیده‌ای که گره‌های سمی را در مغز ایجاد می‌کند و از نشانه‌های اصلی آلزایمر و سایر بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی محسوب می‌شود.

در حالی که برخی درمان‌های مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) بر کاهش پروتئین آمیلوئید بتا تمرکز دارند، نتایج آنها تأثیر محدودی در کاهش سرعت پیشرفت آلزایمر نشان داده‌اند. همین مسئله باعث شده است که بسیاری از متخصصان، تمرکز بر پروتئین Tau را گزینه‌ای مؤثرتر بدانند.

واکسن توسعه‌یافته آلزایمر در دانشگاه نیومکزیکو با ایجاد آنتی‌بادی‌هایی که به بخش خاصی از پروتئین Tau به نام pT181 متصل می‌شوند، می‌تواند از شکل‌گیری گره‌های سمی جلوگیری کند. در پژوهشی که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد، مشخص گردید که موش‌های مهندسی‌شده برای بروز بیماری، پس از دریافت واکسن، نه‌تنها آنتی‌بادی تولید کردند، بلکه عملکرد شناختی آنها نیز بهبود یافت.

در مقاله جدید، این یافته‌ها در دو سویه دیگر از موش‌ها، که یکی از آنها دارای ژن انسانی Tau بود، تکرار و تقویت شد. همچنین در همکاری با دانشگاه کالیفرنیا در دیویس و مرکز ملی تحقیقات پریمات‌های کالیفرنیا، واکسن به میمون‌های ماکاک نیز تزریق شد؛ گونه‌ای از پریمات‌ها که سیستم ایمنی آنها شباهت زیادی به انسان دارد. نتایج نشان داد که واکنش ایمنی در این میمون‌ها نیز قوی و پایدار بوده است.

پژوهشگران سپس آنتی‌بادی‌های به‌دست‌آمده از سرم این میمون‌ها را روی نمونه‌های پلاسما و بافت مغز انسان‌هایی آزمایش کردند که دچار زوال شناختی یا آلزایمر بودند. این آنتی‌بادی‌ها توانستند به نسخه انسانی پروتئین Tau متصل شوند، موضوعی که کارآمدی بالینی این واکسن را تقویت می‌کند.

نکته برجسته این واکسن آلزایمر، استفاده از پلتفرم ذره‌مانند ویروسی (VLP) می‌باشد، که توسط دکتر برایس چاکریان و دیوید پیبادی توسعه یافته است. این ذرات، ویروس‌هایی بدون DNA بی‌خطر هستند و می‌توانند بخش‌هایی از پروتئین بیماری‌زا – مانند pT181 – را روی سطح خود حمل کنند تا سیستم ایمنی بدن را به واکنش وادارند.

دکتر باسکار توضیح داد که این نوع واکسن‌ها می‌توانند با یک دوز اولیه و دو دوز تقویتی، ایمنی پایدار ایجاد کنند، بدون اینکه نیاز به مواد کمکی شیمیایی مانند آلومینیوم داشته باشند. همچنین در مطالعات پیشین ایمنی آنها در انسان‌ها تأیید شده است.

دکتر نیکول مافیست، پژوهشگر فوق‌دکترا و نویسنده اصلی هر دو مقاله واکسن آلزایمر تأکید کرد که آزمایش‌های انجام‌شده روی پریمات‌ها، گامی مهم برای انتقال نتایج به انسان محسوب می‌شود.

او گفت: «موش‌ها سیستم ایمنی متفاوتی دارند، اما پریمات‌های غیرانسانی، واکنش‌های ایمنی مشابه‌تری به انسان دارند و این موضوع اعتبار یافته‌های ما را افزایش می‌دهد.»

اگر آزمایش‌های انسانی نیز نتایج امیدوارکننده‌ای داشته باشند، این واکسن می‌تواند در آینده نه‌چندان دور به عنوان یک ابزار پیشگیرانه مؤثر علیه آلزایمر مطرح شود.