چگونه بدن انسان خود را بازسازی می ‌کند و چرا همیشه در این کار موفق نیست؟

بدن انسان هر روز میلیون‌ها سلول را بازسازی می‌کند، اما چرا با وجود این قابلیت شگفت‌انگیز، بیماری‌های مزمن همچنان شایع هستند؟

به گزارش بازتاب امروز، در این گزارش علمی با نگاهی به عملکرد سلول‌ها، نقش ژنتیک و تأثیر سبک زندگی، به درک عمیق‌تری از بازسازی بدن و محدودیت‌های آن می‌پردازیم.

تصور کنید بتوانید بدن خود را از درون ببینید؛ جایی که میلیاردها سلول بی‌وقفه در حال جایگزینی هستند تا شما زنده بمانید. اما چرا با وجود این قابلیت، برخی بیماری‌ها هرگز درمان نمی‌شوند؟ در این گزارش، به دنیای شگفت‌انگیز بازسازی سلولی، چالش‌های آن و آینده پزشکی بازساختی می‌پردازیم.

دنیای درون بدن

بدن انسان یک ماشین زیستی پیچیده است که هر روز میلیون‌ها سلول آن جایگزین می‌شوند. مردان به طور میانگین حدود ۳۶ تریلیون سلول و زنان حدود ۳۰ تریلیون سلول دارند. این سلول‌ها در چرخه‌ای مداوم از مرگ و تولد، بقای ما را تضمین می‌کنند.

پوست، خون، دستگاه گوارش و حتی استخوان‌ها

گلبول‌های قرمز خون هر ۱۲۰ روز در مغز استخوان تولید می‌شوند. اپیدرم (لایه بیرونی پوست) هر چهار هفته بازسازی می‌شود. در دستگاه گوارش، سلول‌های پوشاننده معده و روده‌ها کمتر از یک هفته عمر می‌کنند. حتی استخوان‌ها، که ساختاری سخت و پایدار به نظر می‌رسند، در طول ده سال به طور کامل بازسازی می‌شوند.

کبد: قهرمان بازسازی بدن انسان

کبد، اندامی که وظیفه پاک‌سازی بدن را برعهده دارد، هر ۱۵۰ تا ۵۰۰ روز سلول‌های خود را نو می‌کند. جالب‌تر اینکه در صورت ترک الکل، بازسازی آن می‌تواند طی چند هفته آغاز شود و طی چند ماه عملکرد خود را بهبود دهد، حتی اگر تمام سلول‌های اولیه از بین رفته باشند.

بازسازی بدن انسان چگونه آغاز می‌شود؟

بازسازی فرایند تصادفی نیست؛ بلکه پاسخ دقیق و کنترل‌شده‌ای به آسیب است. التهاب، مرگ سلولی و آسیب فیزیکی، سیگنال‌هایی هستند که بافت‌ها را وادار به پاسخ می‌کنند.

این پاسخ می‌تواند به دو شکل انجام شود:

• تکثیر سلولی: تولید سلول‌های جدید برای جایگزینی سلول‌های آسیب‌دیده
• ایجاد بافت اسکار (زخم): پر کردن ناحیه آسیب‌دیده بدون بازگرداندن عملکرد کامل آن

بافت اسکار می‌تواند مانعی بزرگ در مسیر بازسازی باشد، چرا که ارتباطات حیاتی بین سلول‌ها را مختل می‌کند.

چرا برخی اندام‌های بدن انسان بهتر بازسازی می‌شوند؟

اندام‌هایی مانند پوست و کبد توانایی بازسازی خوبی دارند، در حالی که قلب و مغز تمایل بیشتری به تشکیل بافت زخم دارند و کمتر بازسازی می‌شوند. این تفاوت‌ها نتیجه اولویت‌های تکاملی‌ هستند؛ برخی اندام‌ها ترجیح می‌دهند که زودتر ترمیم شوند حتی اگر عملکرد آنها به طور کامل بازنگردد.

نقش عوامل محیطی

عوامل خارجی نیز می‌توانند روند بازسازی را تقویت یا تضعیف کنند. برای مثال، مصرف مزمن الکل می‌تواند به مرور باعث فیبروز کبدی شود و توانایی بازسازی را کاهش دهد.

آیا همه افراد توانایی بازسازی یکسانی دارند؟

خیر. ژنتیک، سن و سبک زندگی عوامل کلیدی در این توانایی‌ هستند. افراد جوان معمولاً سریع‌تر بهبود می‌یابند، در حالی که بازسازی در سالمندان کندتر انجام می‌شود.

البته با وجود توان بالای بازسازی، این قابلیت با افزایش سن یا آسیب‌های مکرر کاهش می‌یابد.

اختلالاتی مانند دیابت و التهاب مزمن نیز عملکرد بازسازی را مختل می‌کنند. خواب کافی، تغذیه مناسب و حتی روحیه مثبت می‌توانند سیستم ایمنی را تقویت و روند ترمیم را تسریع کنند.

مرکز تحقیقاتی Chan Zuckerberg Biohub Chicago به رهبری دکتر شانا او. کلی در تلاش است فناوری‌هایی توسعه دهد که بتوانند فرایندهای زیستی را ردیابی کنند.

این مرکز در دسامبر ۲۰۲۴، مقاله‌ای در مجله Science منتشر کرد، که در آن یک سیستم حسگر مینیاتوری برای پایش التهاب معرفی شده است.

دکتر کلی گفت: «اگر بتوانیم التهاب را همان‌طور که رخ می‌دهد، ردیابی کنیم، شاید بتوانیم قبل از پیشرفت بیماری مداخله کنیم.»

این فناوری می‌تواند در آینده نزدیک به پیشگیری از بیماری‌هایی مانند: سکته، دیابت، بیماری‌های قلبی و عصبی کمک کند.

چرا بیماری‌های مزمن همچنان رایج‌ هستند؟

پاسخ این سوال در تعادل بین سرعت آسیب و توان ترمیم نهفته است. زمانی که بافت‌ها سریع‌تر از توانایی بدن آسیب می‌بینند، بدن دیگر قادر به بازسازی کامل نیست و فیبروز (تشکیل بافت زخم) اتفاق می‌افتد.

سایر عوامل مانند: کوتاه شدن تلومرها، تجمع جهش‌های ژنتیکی و خستگی سلول‌های بنیادی نیز باعث محدود شدن بازسازی در طول عمر می‌شوند.

بدن انسان ظرفیت خارق‌العاده‌ای برای بازسازی دارد، اما این توانایی نامحدود نیست. درک این تعادل حساس بین بازسازی و تخریب، می‌تواند کلید درمان بسیاری از بیماری‌های مزمن در آینده باشد.