کشف ابعاد جدیدی از عملکرد دوپامین در مغز

یک تحقیق جدید نشان داد که دوپامین بر خلاف تصور قبلی در مغز پخش نمی‌شود، بلکه به‌ صورت دقیق و لحظه‌ای به نورون‌های خاص شلیک می‌شود.

به گزارش بازتاب امروز، این کشف پژوهشگران دانشگاه کلرادو می‌تواند درمان‌هایی هدفمندتر برای بیماری‌هایی مانند: پارکینسون، ADHD، افسردگی و اعتیاد فراهم کند.

محققان بیش از ۱۰۰ سال فکر می‌کردند که دوپامین مثل یک اسپری در مغز عمل می‌کند و بر مناطق مختلف مغز به‌ طور هم‌زمان اثر می‌گذارد. اما این پژوهش جدید این نظریه قدیمی را کاملاً رد کرده است.

آنها در جدیدترین تحقیقات خود فهمیده‌اند که دوپامین فقط در بخش‌های خاصی از مغز و خیلی سریع آزاد می‌شود؛ مثل جرقه‌هایی دقیق که فقط به سلول‌های مشخصی برخورد می‌کنند.

فناوری جدید راز انتشار دقیق دوپامین را آشکار کرد

پژوهشگران با بهره‌گیری از فناوری میکروسکوپ با تحریک دو فوتون (Two-photon microscopy)، توانستند نحوه دقیق انتشار دوپامین را مشاهده کنند. یافته‌های آنها نشان داد:

• ترشح دوپامین در نقاط داغ (hotspots) خاصی از مغز با دقتی در حد میلی‌ثانیه رخ می‌دهد.
• مغز قادر است دوپامین را تنها به جمع کوچکی از نورون‌ها ارسال کند.
• این انتشار ناپیوسته، سریع و انفجاری است و تدریجی یا یکنواخت نیست.

بازنگری در نقش دوپامین در مغز

دانشمندان در گذشته فکر می‌کردند که دوپامین مثل یک فرمان‌دهنده عمومی عمل می‌کند و بخش‌های مختلفی از مغز را هم‌زمان فعال می‌کند. اما حالا تحقیقات جدید نشان داده‌اند که این ماده شیمیایی در مغز، نقش دقیق‌تری دارد و فقط روی بخش‌های خاصی تأثیر می‌گذارد.

دوپامین:

• هم به‌ صورت نقطه‌ای و با دقت بسیار بالا نورون‌های خاصی را هدف می‌گیرد.
• هم در برخی مواقع به‌ صورت وسیع‌تری در مغز منتشر می‌شود.

به‌ عبارت دیگر، سیستم دوپامین دارای دو لایه سیگنالی هم‌زمان است:

1. سیگنال دقیق و انتخابی برای تنظیم مدارهای خاص مغزی و
2. سیگنال گسترده و عمومی برای هماهنگی رفتارهای پیچیده مثل تصمیم‌گیری و یادگیری

گامی به‌ سوی درمان‌های هوشمندتر

درک این عملکرد پیچیده و هدفمند دوپامین، افق‌های نوینی برای درمان بیماری‌هایی باز می‌کند که با اختلال در عملکرد دوپامین مرتبط‌ هستند، که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پارکینسون
• ADHD (اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی)
• افسردگی
• اسکیزوفرنی
• اعتیاد

تا امروز، داروهایی مانند متیل‌فنیدات برای ADHD یا پرامیپکسول برای پارکینسون با هدف تقویت کلی دوپامین تجویز می‌شدند. اما یافته‌های جدید نشان می‌دهند که شاید روزی بتوان داروهایی ساخت که بدون اثرات جانبی گسترده، فقط مسیرهای خاص دوپامینی را هدف قرار دهند.

چشم‌انداز آینده درباره عملکرد دوپامین در مغز

پروفسور کریستوفر فورد، سرپرست گروه تحقیقات گفت: «ما هنوز در آغاز راه فهم چگونگی عملکرد نادرست دوپامین در بیماری‌هایی مانند پارکینسون، اسکیزوفرنی و اعتیاد هستیم. هدف ما این است که بر پایه این یافته‌ها، درمان‌های جدید و مؤثرتری طراحی کنیم. شناخت الگوی شلیک‌های دقیق و لحظه‌ای دوپامین نه‌تنها نظریه‌های گذشته را به چالش می‌کشد، بلکه می‌تواند راه را برای پزشکی فردمحور و مداخلات هدفمند در مغز هموار کند.»