کنترل مرگ سلولی کلید زندگی در فضا و کند کردن پیری!
پژوهشگران از دانشگاه کالج لندن، آژانس فضایی اروپا و یک شرکت زیست‌فناوری دریافته‌اند که کنترل نکروز (مرگ سلولی) ممکن است کلید درمان پیری، بیماری‌های مزمن و حتی زنده ماندن انسان در فضا باشد.
به گزارش بازتاب امروز، نکروز نوعی مرگ سلولی غیرقابل برنامه‌ریزی و آشوب‌گونه است و زمانی رخ می‌دهد که سلول‌ها تحت فشار زیاد ناشی از آسیب، عفونت یا استرس قرار می‌گیرند. در این وضعیت، کلسیم به طور ناگهانی وارد سلول‌ها می‌شود و عملکردهای حیاتی را مختل می‌کند و در نهایت باعث ترکیدن سلول و نشت مواد سمی به بافت‌های اطراف می‌شود.
برخلاف آپوپتوز، که یک فرایند کنترل‌شده و منظم برای حذف سلول‌های قدیمی یا آسیب‌دیده است، نکروز یک مرگ سلولی بی‌نظم و مخرب محسوب می‌شود. این فرایند مسری است؛ یعنی یک سلول در حال مرگ می‌تواند سلول‌های اطراف خود را نیز تحت تأثیر قرار دهد و باعث گسترش آسیب و تخریب شود. این روند، نه‌تنها باعث سرعت گرفتن پیری و بیماری‌های مزمن می‌شود، بلکه می‌تواند یک زنجیره تخریب در بافت‌های بدن ایجاد کند.
کنترل مرگ سلولی، حلقه گمشده در پیری
دکتر کیت سیو از دانشگاه کالج لندن گفت: «مرگ موضوعی است که کمتر کسی دوست دارد درباره آن صحبت کند، حتی اگر مرگ سلولی باشد. شاید به همین دلیل است که فیزیولوژی مرگ این‌قدر ناشناخته مانده است. نکروز، درواقع خود مرگ می‌باشد. اگر سلول‌ها بمیرند، بافت‌ها می‌میرند و در نهایت ما می‌میریم. سوال اینجا است که چه می‌شود اگر بتوانیم نکروز را متوقف کنیم؟»
دکتر کارینا کرن، پژوهشگر ارشد شرکت LinkGevity و نویسنده اصلی این تحقیق، توضیح داد که نکروز سال‌ها درست مقابل چشمان ما بوده، اما کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
او تأکید کرد که نکروز فقط پایان یک فرایند نیست، بلکه آغاز یک تخریب سیستماتیک در بسیاری از بیماری‌ها است. اگر بتوان این فرایند را کنترل کرد، راه‌های جدیدی برای درمان مشکلاتی مانند: نارسایی کلیه، بیماری‌های قلبی، اختلالات مغزی و حتی روند پیری پیدا خواهد شد.
ارتباط نکروز با بیماری‌های مزمن
پژوهش‌ها نشان می‌دهد نکروز با بسیاری از بیماری‌های وابسته به سن در اندام‌های مختلف، از کلیه، ریه و کبد گرفته تا مغز و قلب مرتبط است. زنجیره‌ای از مرگ سلولی، التهاب، بافت‌زخم (فیبروز) و بازسازی ناقص، باعث می‌شود که بیماری‌ها پیشروی کنند و بدن از ترمیم بازبماند.
تهدیدی برای سفرهای فضایی
نکروز تنها تهدیدی برای زندگی روی زمین نیست. این نوع مرگ سلولی در فضا می‌تواند خطرناک‌تر هم باشد.
دکتر سیو در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ نشان داد که عملکرد کلیه‌ها در شرایط بی‌وزنی (microgravity) به سرعت کاهش می‌یابد. این موضوع خطر بزرگی برای سفرهای فضایی طولانی‌مدت است، چرا که احتمال از کار افتادن کلیه‌ها وجود دارد.
پروفسور دامیان بیلی از دانشگاه جنوب ولز معتقد است که کنترل نکروز نه‌تنها می‌تواند عمر انسان را روی زمین افزایش دهد، بلکه به سفرهای فضایی هم کمک می‌کند.
در فضا، عواملی مثل پرتوهای کیهانی و بی‌وزنی باعث سرعت گرفتن تخریب سلولی و پیری می‌شوند. اما اگر بتوانیم نکروز را حتی برای مدت کوتاهی مهار کنیم، شاید بتوان فرایندهای طبیعی بدن را حفظ کرد و حتی امکان بازسازی بافت‌ها را فراهم آورد.
هرچند کنترل کامل نکروز هنوز در مراحل ابتدایی تحقیقاتی است، اما پژوهشگران معتقد هستند که مطالعه این نوع مرگ سلولی می‌تواند راهگشای درمان بیماری‌های لاعلاج، کاهش سرعت پیری و حتی تسهیل زندگی در شرایط سخت فضایی باشد. فرایندی که روزگاری بی‌ارزش شمرده می‌شد، حالا شاید دروازه‌ای رو به افزایش بقا باشد.